Λόγω έλλειψης βουλγαρικής επιρροής και χωρίς κανένα φόβο προδοσίας από τους κατοίκους του χωριού, αρκετοί οπλαρχηγοί όπως ο πρωτεργάτης του Αγώνα Παύλος Μελάς αλλά και οι Κατεχάκης, Τσόντος Βάρδας, Νταλίπης, Καούδης βρήκαν καταφύγιο και είχαν ως τόπο συνάντησης το Παλιό Κωσταράζι.
Mάλιστα, στο Κωσταράζι είχε συγκροτηθεί Εθνική Επιτροπή, η οποία είχε ιδιαίτερη σημασία, καθιστώντας έτσι το χωριό, κομβικό σημείο συγκέντρωσης και ανασυγκρότησης ελληνικών αντάρτικων σωμάτων.
Έτσι, στις 8 Σεπτεμβρίου του 1904, μετά από συνεχή πορεία αρκετών ημερών και συνήθως σε συνθήκες βροχής και κακοκαιρίας, ο Παύλος Μελάς φθάνει με τους άνδρες του στο Κωσταράζι από το οποίο η Καστοριά απέχει δύο ώρες με τα πόδια.
Στο χωριό φιλοξενούνται δύο ημέρες για να συνέλθουν, ώστε ξεκούραστοι να συνεχίσουν την εκτέλεση της αποστολής τους.
Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του προς την Ναταλία Δραγούμη, "... Τρέμω καί συγκινούμαι σκεπτόμενος ότι εγώ, ο οποίος ουδέ μύγαν εσκεμμένως εσκότωσα ποτέ, από αύριον θά φονεύσω, θα δολοφονήσω ίσως καί ανθρώπους ακόμη. Τρέμω, αλλ΄ανυπομονώ να το κάμω...".
Xαρακτηριστική είναι και η εξιστόρηση των γεγονότων της διήμερης φιλοξενείας του Παύλου Μελά από την Ελένη Τόμου στο 2:02 του παρακάτω βίντεο.
kostarazi24.blogspot.gr